Waar bent u naar op zoek?

De zelfcheck bevat vragen over gebieden die belangrijk zijn voor een zelfstandig en gezond leven. Na beantwoording zijn de resultaten meteen zichtbaar. Er zijn in totaal 14 aandachtsgebieden en 9 schalen, die informatie geven over gezondheid, zelfredzaamheid en welzijn.

Het stoplicht model waarbij de kleuren groen (goed), oranje (opletten) en rood (onderneem actie) staan vermeld helpen bij de bewustwording rondom vitaliteit en gezondheid.

Bij de aandachtsgebieden zijn tips en suggesties toegevoegd om de situatie te verbeteren.

Bij sommige aandachtsgebieden horen ook schalen (metertjes). Een schaal is een meetlat met scores die aangeven hoe het op een bepaald gebied met je gaat. Hoe hoger de scores hoe minder goed het gaat.

Neem bij twijfel contact op met huisarts of zorgverlener. Je kan zelf ook vast kijken op Thuisarts. Hier vind je uitgebreide adviezen over uiteenlopende vragen op medisch gebied.

Het gebruik van dagelijks te veel alcohol kan met name bij ouderen veel narigheid veroorzaken zoals: vallen, stemmingsproblemen en achteruitgang van het geheugen. Bespreek dit met de huisarts en eventuele andere zorgverleners. Zij kunnen helpen het alcoholgebruik te verminderen.

TIP: Probeer te stoppen met roken. Dit heeft ook op hoge leeftijd nog een gunstig effect op de gezondheid. Vraag de huisarts naar wat er mogelijk is om daarbij te helpen

Uitdroging kan worden veroorzaakt door:

• Diarree
• Braken
• Acute verwardheid
• Koorts
• Duizeligheid
• Flauwvallen
• Moeilijke stoelgang of verstopping
• Gewichtsverlies

TIP: Uitdroging is te zien aan een droge huid, een droge mond en droge lippen. Het is heel belangrijk dat de oorzaak van uitdroging wordt onderzocht. Verder is het belangrijk dat je zo snel mogelijk voldoende vocht binnenkrijgt. Neem contact op met een zorgverlener.

Deze schaal geeft de ernst van de pijn aan en heeft een score van 0-4

0 Geen pijn (of pijn is bestreden)

1 Minder dan dagelijks pijn

2 Dagelijks matige pijn

3 Dagelijks ernstige pijn

4 Dagelijks vreselijke of ondraaglijke pijn

Pijn kan leiden tot gevoelens van machteloosheid, hopeloosheid, angst en somberheid, verminderde eetlust, slecht slapen en/of verminderde activiteit.

TIP: Om de juiste aanpak te kiezen is het nodig dat je precies omschrijft hoe je de pijn voelt, waardoor en wanneer de pijn verergert. Pijn die je in je dagelijks activiteit beperkt hoort niet bij normale veroudering. Alle pijn oplossen is vaak niet mogelijk maar kan altijd met de juiste aanpak tot een aanvaardbaar niveau gebracht worden. Daarbij kan naast medicatie ook gedacht worden aan fysiotherapie, ergotherapie, ontspanningstherapie, psychologische en geestelijke begeleiding.

Dit laatste betekent dat je 1 of meer van de volgende klachten hebt:

• Pijn op de borst
• Kortademigheid
• Onregelmatige polsslag
• Duizeligheid

TIP: Bespreek deze klachten altijd met je zorgverlener en huisarts. Veel van deze klachten kunnen met een goede therapie verminderen, waardoor je meer energie hebt om die dingen te doen die zinvol en plezierig zijn.

0 Niet gevallen
1 Geen val in de afgelopen 30 dagen
2 Een val in de afgelopen 30 dagen
3 Meer dan twee keer gevallen in de afgelopen 30 dagen

TIP: Er zijn vele oorzaken waardoor je kan vallen en vaak hangen deze oorzaken met elkaar samen. Omdat vallen ernstige gevolgen voor je kan hebben is het nodig alle mogelijke oorzaken te bespreken en deze waar mogelijk aan te pakken.

Denk aan:

• Te weinig beweging waardoor de spierkracht achteruit is gegaan
• Slechter zien en slechter horen
• Uitdroging
• Medische aandoeningen zoals ziekte van Parkinson
• Medicatie
• Pijn
• Omstandigheden in huis zoals slechte verlichting, losse kleedjes, te laag toilet en te hoog of te laag bed enz.
• Geen goed passende schoenen

TIP: Vaak wordt door schaamte over dit probleem niet gesproken en dat is jammer omdat het onnodig tot problemen kan leiden. Van huidirritatie tot sociaal isolement en eenzaamheid. Er is nog veel mogelijk afhankelijk van het type urineverlies.

Er zijn 5 typen;

• Urineverlies bij hoesten, lachen, niezen, persen (stressincontinentie)
• Onmiddellijk urineverlies bij aandrang (urge-incontinentie)
• Gemengde incontinentie (stress en urge)
• Overloopincontinentie (niet kunnen plassen, waardoor de blaas overloopt)
• Functionele incontinentie (het toilet vanwege mobiliteitsproblemen niet op tijd kunnen halen)

Door samen met uw huisarts of zorgverlener de oorzaak vast te stellen kan een passende oplossing worden gezocht worden zoals:

• Bij stressincontinentie: bekkenbodemoefeningen o.l.v. een fysiotherapeut, leefstijladviezen, oefeningen +medicatie, pessaria, chirurgische ingrepen
• Bij urge-incontinentie: biofeedback, blaastraining, medicatie
• Overloopincontinentie: denk aan medische oorzaken zoals: nierstenen, vergrote prostaat, diabetes en medicatie als Haldol.

Bij dit aandachtsgebied kijken we naar denken en onthouden ook wel cognitie genoemd.

Goed kunnen denken en onthouden is nodig om recente gebeurtenissen te herinneren, om veilige beslissingen te kunnen nemen en een zelfstandig leven te kunnen leiden.

Dit laatste betekent dat je een zeker risico loopt op achteruitgang van onthouden, denken en/of het nemen van veilige beslissingen doordat minimaal 2 van onderstaande risicofactoren aanwezig zijn:

• In de war zijn door bijvoorbeeld een blaasontsteking of medicijnen
• Moeite met zelf praten of anderen begrijpen
• Veranderd gedrag
• Achteruitgang in de Activiteiten van het Dagelijks Leven (ADL)
• Een sombere stemming
• Ongeneeslijke ziekte(n)

TIP: Bespreek met zorgverlener en mantelzorger wat je zou kunnen helpen om achteruitgang te voorkomen.

Denk bijvoorbeeld aan:

• Meer zelf meedoen met de dagelijkse activiteiten en beslissingen nemen
• (Video)training door een psycholoog
• Hulp van een fysiotherapeut om meer te gaan bewegen
• Advies van een diëtiste over voeding
• Speciale hulpmiddelen waardoor je meer zelf kan doen. Een ergotherapeut kan je daarbij helpen
• Bijeenkomsten in de omgeving zoals het Alzheimercafé bezoeken
• Begeleiding door een geestelijk verzorger bij rouw en verdriet

Denken en onthouden schaal: deze schaal loopt van 0-8 en geeft de ernst van cognitieve achteruitgang aan. Deze schaal komt overeen met dat wat huisartsen en psychologen gebruiken.

0 Intact
1 Bijna intact
2 Milde beperking
3 Milde/matige beperking
4 Matige beperking
5 Matige/ernstige beperking
6 Ernstige beperking
7 Ernstige/zeer ernstige beperking
8 Zeer ernstige beperking

Met communicatie bedoelen we of je jezelf duidelijk kan maken en of anderen je begrijpen.

TIP: Er zijn veel oorzaken die het communiceren met anderen moeilijk maken. Zoek samen met zorgverlener/mantelzorger naar de oorzaak. Daarbij kunnen er simpel op te lossen oorzaken zijn zoals proppen in de oren, niet goed werkende gehoorapparaten en/of een loszittend gebit. Maar ook kan je een te zwakke stem hebben door Parkinson, longproblemen of slikstoornissen. Dan kan een logopediste vaak helpen of een fysiotherapeut met ademhalingsoefeningen.

Communicatie schaal: deze schaal geeft de ernst van de communicatiestoornis aan en loopt van 0-8

0 Intact
1 Bijna intact
2 Milde beperking
3 Milde/matige beperking
4 Matige beperking
5 Matige/ernstige beperking
6 Ernstige beperking
7 Ernstige/zeer ernstige beperking
8 Zeer ernstige beperking

Bij dit aandachtsgebied kijken we naar stemming en naar de mogelijkheid om sociale contacten te hebben en te onderhouden. Stemmingsproblemen zijn een verzamelnaam van psychische problemen, waarbij de gemoedstoestand of het emotioneel evenwicht verstoord is. Bijvoorbeeld: depressie, sombere stemming, angsten en moeilijke rouwverwerking. Stemmingsproblemen verdienen serieuze aandacht omdat het ernstige gevolgen kan hebben voor je gezondheid en zelfredzaamheid. Stemmingsproblemen brengen veel leed mee voor jezelf en je naasten.

TIP: Zorgverleners kunnen helpen door rustig de tijd te nemen om in gesprek te gaan over de ernst van je stemmingsprobleem en de gevolgen daarvan. Daarbij zal er ook aandacht zijn voor gezondheidsrisico’s zoals pijn, ondervoeding, uitdroging, aandoeningen zoals bijvoorbeeld een schildklierafwijking, medicijngebruik en ziekten in het verleden. Al deze gezondheidsrisico’s kunnen de stemming beïnvloeden. Daarna zal er samen met de eventuele mantelzorger gekeken worden welke behandeling het beste bij je zou passen en hoelang die gaat duren.

Dit laatste betekent dat je je wellicht eenzaam voelt of dat je niet (of minder) betrokken bent bij het sociale leven in de omgeving waar je woont.

TIP: Als je je eenzaam voelt kan er wellicht samen met mantelzorger of hulpverlener gezocht worden naar activiteiten in de buurt waarbij je je thuis voelt. Ook vrijwilligers van welzijnsorganisaties kunnen je hierbij helpen.

Deze scores zijn een samenvatting van alle vragen over welbevinden (angst, onrust, plezier of het gebrek daaraan, eenzaamheid). Depressie schaal: deze schaal geeft de ernst van het stemmingsprobleem aan en heeft een score van 0-9. Hoe hoger de score, hoe groter het risico op depressiviteit.

Bij het aandachtsgebied Wat kan ik zelf doen (zelfbeschikking) kijken we hoe zelfredzaam je bent en of je al dan niet afhankelijkheid bent van anderen bij het uitvoeren van dagelijkse bezigheden. Dit geldt zowel op het gebied van ADL (Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen) als IADL (Instrumentele Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen) waaronder huishoudelijke taken.

Onder ADL verstaan we: zelf wassen, aan- en uitkleden, gebruik maken van het toilet, eten en drinken, zelfstandig lopen.

TIP: Om zo lang mogelijk in de eigen omgeving te kunnen blijven wonen zijn er verschillende mogelijkheden om jezelf maar ook de mantelzorger te ondersteunen zoals:

• Respijtzorg: een tijdelijke opname zodat de mantelzorger even kan bijtanken
• Dagopvang
• Inzetten van vrijwilligers
• Ondersteuningsprogramma voor mantelzorgers
• Lotgenotencontact zoals bij een Alzheimercafé

Onder Dagelijkse activiteiten (potentie vaardigheden IADL) verstaan we onder meer koken, huishouden doen, boodschappen doen en reizen.

TIP: Overleg met mantelzorger en/of zorgverlener over wensen wat betreft hulp in huis. Bijvoorbeeld over wat je belangrijk vindt in het huishouden, maar ook waarin je het liefste weer zelfstandig zou willen zijn en hoe je dat zou kunnen bereiken.

Onder lichaamsbeweging verstaan we alle vormen van lichamelijke activiteit en of je deze potentie benut.

Wellicht is intensief bewegen niet mogelijk, maar elke kleine toename in lichaamsbeweging kan al veel betekenen, zodat je lichamelijk en geestelijk minder snel achteruit zal gaan. Als meer lichaamsbeweging mogelijk is, dan heeft dat een direct effect op je lichamelijk en geestelijk welbevinden. Door meer te bewegen zul je langer zelfstandig kunnen blijven.

TIP: Bespreek met mantelzorger en zorgverlener wat haalbaar is. Denk ook aan hulp van de fysiotherapeut of de ergotherapeut. Vraag eens in de omgeving naar mogelijkheden die bij je passen, zoals wandelen, zwemmen en aquafit of golfen enz. Veel informatie is te online te vinden, maar ook kunnen vrijwilligers of kennissen je over de drempel helpen door samen elke week een wandeling te maken.

Heb je hulp nodig bij zelfzorg? Hiermee bedoelen we: jezelf wassen, aan- en uitkleden, gebruik maken van het toilet, eten en drinken, zelfstandig lopen. Deze zogenaamde ADL schaal loopt van 0-6 waarbij 0 betekent dat er geen problemen zijn en 6 er een totale afhankelijkheid is.

0 Zelfredzaam
1 Toezicht nodig bij of meer ADL gebieden
2 Beperkte hulp nodig bij 1 of meer ADL gebieden
3 Uitgebreide hulp bij toiletgebruik of persoonlijke hygiëne
4 Totale afhankelijkheid bij toiletgebruik of persoonlijke hygiëne
5 Totale afhankelijkheid bij eten en bewegen

6 Totale afhankelijkheid voor alle ADL taken

Kun je jezelf redden bij onder meer koken, huishouden doen, boodschappen doen, reizen en geldzaken? Deze zogenaamde IADL schaal loopt van 0-6 waarbij 0 betekent dat er geen problemen zijn en 6 betekent totale afhankelijkheid

0 Geen moeilijkheden
1 Enkele moeilijkheden bij 1 taak
2 Enkele moeilijkheden bij 2-3 taken
3 Enkele moeilijkheden bij 4+ taken
4 Bij enkele taken afhankelijkheid
5 Bij meeste taken afhankelijkheid
6 Bij alle taken afhankelijkheid

Deze schaal geeft de mate van kwetsbaarheid aan en het risico op ernstige achteruitgang van de gezondheid. De score loopt van 0-5

0 Geen risico
1 Minimaal risico
2 Matig risico
3 Gemiddeld risico
4 Hoog risico
5 Erg hoog risico

Deze scores zijn een samenvatting van alle vragen over valrisico, mate van zelfredzaamheid en welbevinden. Deze schaal geeft het risico weer op een acute opname in het ziekenhuis in de komende 6 maanden en heeft een score van 1-6

Beide meters hebben een voorspellende waarde.

Zoals:

• Ziektediagnoses
• Ingrijpende gebeurtenissen
• Goede vriend in de buurt
• Griepprik of COVID prik gehad
• Aantal uren mantelzorg
• Wie heeft de test ingevuld
• Gehoor/zicht (met of zonder hulpmiddel) aangegeven met sterren.

Het aantal sterren geeft een combinatie aan van zicht en gehoor:

5 goed zien en goed horen

4 Of goed zien of goed horen en dat een van de twee een lichte stoornis heeft

3 Of goed zien of goed horen en dat een van de twee een ernstige stoornis heeft

2 Minder goed zien en minder goed horen

1 Of minder goed kunt zien of minder goed kunt horen en een van de twee heeft een zeer ernstige stoornis

0 Slecht zien en slecht horen

TIP: Laat regelmatig het gehoor en de gehoorgang controleren. Controleer bij gebruik van een gehoorapparaat regelmatig de batterij en het apparaat. Laat regelmatig de ogen controleren en bij gebruik van een bril, ook de bril. Overweeg eventueel extra hulpmiddelen bij het zien. Ga na of er voldoende licht is in huis!